ÖNER ÜNALAN'IN ŞİİRE İLGİSİ ÜZERİNE

"Şiir, nesnesi dil olan yaratılardandır. Dilsiz şiir olmaz."

Öner Ünalan, 1994'te "Gelencikler" adıyla kitaplaştırdığı şiirlerini yazıldıkları yere göre iki kesime ayrmış ve tarihlerine göre sıralamıştır.^[i] Kitabın "Ankaralı Gelencikler" adlı birinci bölümünde 26, "Sıvaslı Gelencikler" adlı ikinci bölümünde 5 şiir vardır. Gerçekte, birinci bölümde yer alan şiirlerin hepsi Ankara'da yazılmamıştır. Bir kesimi, başka yerlerde yazılmaya başlanmış, son biçimlerini Ankara'da almıştır. Öner Ünalan, ikinci bölümde yer alan şiirlerini ise, 12 Eylül Darbesi'nin ardından tayin edildiği Sıvas'ta, 1982 yılının Nisan-Haziran ayları arasında yazmıştır.

Öner Ünalan'ın "Gelencikler" adlı şiir kitabında yer alan, bildiğimiz ilk ve yayımlanmamış şiiri "Sayılama" Temmuz 1962, son ve gene yayımlanmamış şiiri "Mektup" Ekim 1994 tarihlidir. Şiirler 32 yıllık bir zaman dilimine yayılmış görünseler de, çoğu 1979-1982 ve 1993-1994 yılları arasında yazılmıştır.

* * *

Öner Ünalan pek az şiir yazmış ve bir kesimini dergilerde yayımlamıştır. Yayımladığı ilk şiiri "İkiz Rubai" Haziran 1977de yazılmış ve Türkiye Yazıları dergisinin Temmuz 1977 tarihli sayısında yayınlanmıştır.^[ii] Bu, kitabında yer alan ikinci şiir olduğuna göre, Öner Ünalan'ın 1962 ile 1977 yılları arasında şiir yazmadığı uzun bir dönemi olmuştur. Bilemeyeceğimiz nedenlerden ötürü, kimi yıllarda daha çok şiir yazmış, kimlerinde hiç yazmamıştır. 1980, en çok şiir yazdığı yıldır ve bu yılda yazdığı şiirleri, kitabının üçte birini oluşturmaktadır. Kitabının yaklaşık üçte birini de 1993-1994 yıllarında yazdığı şiirleri oluşturmaktadır. Kitabında yer alan son şiiri 1994 tarihli olduğuna göre, bildiğimiz kadarıyla, ölümüne kadar geçen 17 yıllık sürede hiç şiir yazmamıştır.

Öner Ünalan, kendisiyle yapılan bir söyleşide söylediğine göre, "lise son sınıfta" öyküler yazmıştır.^[iii] Herhalde, yazına ilgi duyan her genç gibi, ilk gençliğinde şiirler de yazmış olmalı.^[iv] Belirli dönemlerinde ve az sayıda şiir yazmış olsa da, çekincesiz, her zaman şiirle ve şiirin sorunlarıyla ilgilendiğini söyleyebiliriz. 1962'de, Bertolt Brecht'in iki şiirini Almancasından çevirmiş ve Yeni Ufuklar dergisinde yayımlamıştır.^[v] Bunlar, yayımlanan ilk çevirileridir. Şiir üzerine ilk yazısını ise, Yeni Ülke dergisinin Nisan/Eylül 1980 tarihli sayısında yayımlamıştır.^[vi] Bu yazısıyla, Doğan Öz'ün Mart 1980'de Türkiye Yazıları Yayınları'ndan çıkan "Biz Ölmeyiz" adlı şiir kitabını tanıtmıştır.^[vii] Son yazısını, Evrensel Kültür dergisinin Mart 1998 tarihli sayısnda yayımlamıştır.^[viii]

Öner Ünalan'ın şiirle ve şiirin sorunlarıyla ilgilenme nedenlerinden herhalde başlıcası dilciliğidir. Bir yazısında şöyle söylemiştir:

"Şiir, nesnesi dil olan yaratılardandır. Dilsiz şiir olmaz."^[ix]

Öte yandan, şiirle, toplumsal ve sanatsal bir ürün olması dolayısıyla da ilgilenmiştir. Bir yazısında, şiirin toplumsal işlevini şöyle anlatır:

"Şiir salt söz ustalığı değildir, birtakım bilgiler de iletir. Bilimsel olmayan bu bilgiler kimseye yabancı değildir; çünkü hepsi yaşamış ve yaşıyor olmaktan edinilmiştir. Ne var ki, bu bilgiler eşit paylaşılmış ve paylaşılıyor değildir. Şair bu eşitsiz paylaşılmış bilgileri onlara uygun bir dille, güzel ve etkli bir biçimde herkese eşit sunan kişidir. Ama o bilgiler şiir dolayısıyla da eşit paylaşılmış olmaz. Herkes kendi toplumsal ve bireysel varlığının elverdiği oranda pay alır onlardan. Şiir, okuyan herkesin payını artırır. Yalnız şiir değil, bütün yazın ve bütün güzel sanat dalları insanca paylaşmanın en ileri biçimidir."^[x]

Öner Ünalan, dil yazılarında yeri geldiğinde şiirle ilgili konulara değinmiş;^[xi] kimi yazılarında ise doğrudan şiirin yapısal özelliklerini ve sorunlarını ele almıştır.^[xii]

"Gayri manzum" ya da "düzyazı" şiir karşılığı olarak "koşuksuz şiir" terimini ilk kez, şiir-dize ilişkisini ele aldığı bir yazısında Öner Ünalan kullanmıştır.^[xiii]

ⁱ Ragıp Gelencik, "Gelencikler" (şiir), 1994, 47 daktilo sayfası. (Kitapla ilgili bilgi için buraya tıklayınız.).

ⁱⁱ Bkz.: Ragıp Gelencik, "İkiz Rubai", Türkiye Yazıları (dergi), sayı 4, Temmuz 1977, s. 10.

ⁱⁱⁱ Bkz.: "Hikayede Yeni Bir Ad: Öner Ünalan", Dost (dergi), Ankara, Haziran 1965, s. 9-10. (Söyleşiyi okumak için buraya tıklayınız.).

^iv Öner Ünalan'ın, genç yaşta şiir yazıp yazmadığını bilemesek de, şiirle ilgilendiğini biliyoruz: Bir yazısında, Paul Eluard'ın "Özgürlük" adlı şiirini "1953 başlarında", 18 yaşındayken okuduğunu söylüyor. Bkz.: Ragıp Gelencik, "Özgürlük, Aşk, Şiir", Evrensel Kültür (dergi), sayı 79, Temmuz 1998, s. 47. (Yazıyı okumak için buraya tıklayınız.)

^v Bkz.: Bertolt Brecht, "Bir Hizmetçi Kızın Düşleri" (şiir, çev. Öner Ünalan), Yeni Ufuklar (dergi), sayı 119, Nisan 1962, s. 36-37 ve Bertolt Brecht, "Türkü" (şiir, çev. Öner Ünalan), Yeni Ufuklar (dergi), sayı 119, Nisan 1962, s. 38-39.

^vi Ragıp Gelencik, "Şiirlerinde Doğan Öz", Yeni Ülke (dergi), sayı 11/12, Nisan/Eylül 1980, s. 219-221. (Yazıyı okumak için buraya tıklayınız.).

^vii Bkz.: Doğan Öz, Biz Ölmeyiz, Türkiye Yazıları Yayınları, Mart 1980, Ankara.

^viii Bkz.: Ragıp Gelencik, "Şiir Ucuzlatılmak İsteniyor", Değintiler, Evrensel Kültür (dergi), sayı 75, Mart 1998, s. 48. (Yazıyı okumak için buraya tıklayınız.)

^ix Ay.

^x Ragıp Gelencik, "Özgürlük, Aşk, Şiir", ...

^xi Örneğin, bkz.: Ragıp Gelencik, "Nâzım Hikmet'in 73. Mektubu Üstüne", Dil ve Politika (Fe Yayınları, Ankara, Kasım 1993), s. 167-188. Bu yazı ilk kez Evrensel Kültür dergisinde (Ragıp Gelencik, "Nâzım Hikmet'in 73. Mektubu Üstüne", Evrensel Kültür (dergi), sayı 16, Nisan 1993.) yayınlanmıştır. (Yazıyı okumak için buraya tıklayınız.).

^xii Örneğin, bkz.: Ragıp Gelencik, "Dize ve Şiir", Evrensel Kültür (dergi), sayı 48, Aralık 1995, s. 22-23.

Öner Ünalan'ın "Şiir ve Dize" adlı yazısı, koşuk-şiir, koşuk-dize ve şiir-dize ilişkilerini olduğu kadar, konuşma ve yazı dilinin, koşuklamanın ve şiirin yapısal özellikleri üzerindeki etkilerini açıklaması bakımından da önemlidir. (Yazıyı okumak için buraya tıklayınız.)

^xiii Bkz.: Ay.