ÇEVİRİ KİTAPLARIN KÜNYELERİ

Öner Ünalan'ın "1902 Doğumlular" çevirisinin üç ayrı yayınevince yapılan baskılarında, çeviriye kaynaklık eden kitap belirtilmemiştir.^[i] Öner Ünalan'ın kitaplığındaki, Ernst Glaeser'ın sağlığında basılan Almanca kitap şudur: Ernst Glaeser, "Jahrgang 1902", Wilhelm Goldmann Verlag, München, 1958.

Ülkemizde, çeviri kitapların baskılarında kaynak kitapların ("künye"lerinin ya da "kayıt"larının) belirtilmesi yakın zamanda önemsenmeye başlanmıştır. Bunda, bilimselliğin ve kütüphaneciliğin gelişmesinin yanı sıra, yayınevleri arasındaki rekabetin de payı olduğu söylenebilir. Kaynak belirtmek, özellikle çeviriden yapılan çevirilerde önemlidir. Örneğin, aslı Almanca olan bir kitabın Türkçe çevirisi Fransızca ya da İngilizce çeviriden yapılmış olabilir. Dahası, kitabın bu dillerde birden çok çevirisi de bulunabilir ve birbirlerinden az çok farklıdırlar. Her durumda, kitabı İngilizce ya da Fransızcaya çeviren çevirmenin varlığı, ister istemez Türkçe çeviriye yansır... Kaynak belirtmek, bir yönüyle, farklılığı açıklamaktır.

Genellikle, bir kitabın özgün metinden çevrilmiş olması 'olumlu' sayılır. Örneğin, bizce, Oruç Aruoba'nın Almanca aslıdan yaptığı "Tractatus" çevirisi, özgün metne, kitabın İngilizce çevirisinden daha yakındır. (Bkz.: Ludwig Wittgenstein, "Tractatus Logico-Philosophicus" (çev. Oruç Aruoba), 1. baskı, Bilim/Felsefe/Sanat Yayınları, İstanbul, Mart 1985. — Burada, İngilizceye çevirenlerin, Wittgenstein'ın yaptığı açıklamalara da yaslandığını, ve Almanca ile İngilizcenin aynı dil ailesinden olduklarını da belirtmek yerinde olur. — Öte yandan, kitabın Türkçeye, Wittgenstein'ın daha iyi anlaşıldığı sonraki bir dönemde çevrildiğini de göz önünde tutmak gerekir.) Çeviri İngilizceden yapılmış olsaydı, bu kadar başarılı olmayabilirdi. Ancak, unutulmamalı ki, çevirmek için bir yabancı dili bilmek yetmez... Dahası, özgün metinden yapılan iki ayrı çeviri örtüşmeyebilir... Özgün metinden yapılan çevirilerde, kimi zaman, metnin başka dillerdeki çevirilerinden de yararlanmak gerekebilir. Ve her durumda, çevirmenin bilgisi ve becerisi önemlidir. Vd. Bu nedenle, en iyi çeviri özgün metinden yapılan çeviridir, gibi bir yargıda bulunmak çevirme pratiğini yadsımak olur ve yanlıştır... Böyle çevirileri örneklemenin yeri burası değil...

Şunu da ekleyelim: Oruç Aruoba'nın "Tractatus" çevirisi, benzeri her başarılı çeviri gibi, "Türkçe bilim veya felsefe dili değildir, olamaz da." savıyla dil alanına da el atan ideoloji ve politikalara güzel bir yanıttır.

(Burada, Öner Ünalan'ın, L. Wittgenstein'a yakınlık duymadığını da belirtelim. Bertrand Russell'ı, Wittgenstein'a "katlandığı" için kınamıştır. ... Bizce, genellikle gözden kaçan ya da görmezden gelinen, Wittgenstein'ın bir felsefeci olmadığıdır; felsefe tarihinde özne olarak yeri yoktur. Ama felsefeyi, eğretilemeli (metaphorically) söylersek, Jüpiter'in radyo yayınlarını etkilemesine benzer olarak etkilemiştir. Tersini savunmak için, bizce, 'özne'yi yeniden tanımlamak gerekir... Bu konunun yeri de burası değil.)

ⁱ Öner Ünalan'ın "1902 Doğumlular" çevirisinin üç ayrı yayınevince yapılan baskıları şunlar:

(Çeviriyle ilgili bilgi için buraya tıklayınız.)